19 Mayıs 1919 itibariyle Mustafa Kemal önderliğinde başlayan milli mücadelenin yönetimi için Ankara’da açılan meclis, modern Türkiye’yi kuran meclistir. İki meclisli sistemden tek meclisli sisteme geçiş sebebiyle 1981 yılından bu yana kullanılmamaktadır. Ancak dini bayramların ilk günü dışında yılın her günü ziyaret edilebilir. Cumhuriyet Müzesi’nde Kurtuluş Savaşı’nı ve Türkiye’nin ilk üç cumhurbaşkanı dönemini yansıtan fotoğraflar, cumhurbaşkanlarının özel eşyaları ile o dönemde mecliste alınan kararlar ve kanunlar sergilenir. Yapı, Selçuklu ve Osmanlı bezeme motiflerinin yer aldığı ahşap tavan süslemesi, kemerler, saçaklar ve çinilerin yer aldığı bölümlerle döneminin mimari özelliklerini yansıtır.
Ankara Ulus Meydanı’nda bulunan Kurtuluş Savaşı Müzesi yapımına 1915 yılında başlanan ve 1920 – 1924 tarihleri arasında TBMM’nin faaliyetlerinin gerçekleştirildiği 1. TBMM binasıdır. 23 Nisan 1920’de bu binada toplanılması kararı verildiğinde henüz inşaatı tamamlanmamış olan 1. TBMM binası, Türk milletinin büyük katkısıyla bitirilmiştir.
23 Nisan 1920 – 15 Ekim 1924 tarihleri arasında 1. Türkiye Büyük Millet Meclisi olarak hizmet veren Kurtuluş Savaşı Müzesi daha sonra, Cumhuriyet Halk Fırkası Genel Merkezi ve Hukuk Mektebi olarak kullanılmıştır. 1952’de Maarif Vekâleti’ne devredilmiştir. 1957 yılında müzeye dönüştürülmesine karar verilmiş ve çalışmalara başlanmış, 23 Nisan 1961’de de “Türkiye Büyük Millet Meclisi Müzesi” adıyla halka açılmıştır.
Kurtuluş Savaşı Müzesi 1981 yılının başında, Mustafa Kemal Atatürk’ün doğumunun 100. yılı kutlama programı nedeniyle kısa süreli bir düzenleme programına alınmıştır. Müze 23 Nisan 1981’de günümüzde kullanılan adıyla, Kurtuluş Savaşı Müzesi olarak yeniden ziyarete açılmıştır.
Kurtuluş Savaşı Müzesi Hakkında Bilgi
1915 yılında İttihat ve Terakki Cemiyeti tarafından kulüp binası olarak kullanmak amacıyla inşasına başlanan Kurtuluş Savaşı Müzesi binasının planları, Mimar Salim Bey tarafından çizilmiştir. İnşaat denetimini kolordunun askeri mimarı Hasip Bey’in üstlendiği Klasik Türk mimari tarzında planlanan iki katlı binanın yapımında, andezit (Ankara taşı) kullanılmıştır.
Binanın inşaatı sürerken, 23 Nisan 1920’de millî meclisin burada toplanmasına karar verilmiştir. Bu karar halk tarafından büyük bir coşkuyla karşılanmış ve kent halkının da yardımlarıyla inşaat tamamlanmıştır. Kurtuluş Savaşı Müzesi binasının açılışı 23 Nisan 1920’de büyük bir törenle gerçekleştirilmiş, törenden sonra düzenlenen ilk toplantıya 115 meclis üyesi katılmıştır. Törende ilk konuşmayı, meclisin en yaşlı üyesi olan Sinop milletvekili Şerif Bey yapmıştır.
Kurtuluş Savaşı Müzesi 1. TBMM Binası
Kurtuluş Savaşı 1. TBMM binası Cumhuriyet’in ilk yönetim merkezi ve hem hükümetin, hem de devletin yönetildiği yerdir. Bu nedenle dönemin Bakanlar Kurulu odası ve hükümet çalışma odaları, özenle muhafaza edilmektedir. Bina aynı zamanda çok geniş bir koleksiyona ev sahipliği yapmaktadır. Yapının mimarî özellikleri, Cumhuriyet Dönemi’ne ait eserler, kongrelerin hatıratı, Lozan Antlaşması ve Sevr Antlaşması’na ait belgelerle, çok sayıda devlet büyüğü tarafından verilen hediyeler, dönemin ruhunu yansıtan yazışma ve haberleşme araçları bu koleksiyonu oluşturan parçalar olarak sıralanmaktadır. Kurtuluş Savaşı 1. TBMM binasının bölümleri şöyledir:
Koridor: Sol tarafında ve odalarda, 1918-1923 arasındaki olaylar, yağlıboya tablo, fotoğraf, belge, objeler ve savaş silah, araç-gereçleri sergilenmektedir.
Riyaset Divanı (Bakanlar Kurulu odası): Koridordaki ilk odadır. İlk hali korunan odada, Sivas Kongresi’nde kullanılan başkanlığa ait masa, sandalyeler ve duvarlarda da ilk Bakanlar Kurulu’nun fotoğrafları mevcuttur.
Encümen odası: Mondros Mütarekesi’nden başlayarak Atatürk’ün Samsun’a çıkışı, Amasya Tamimi, Erzurum ve Sivas Kongreleri ile Misak-ı Milli, belge, fotoğraf ve objelerle anlatılmaktadır. Odadaki en önemli eser Erzurum Kongresi’nde kullanılan mühürdür.
Dinlenme odası: Üçüncü odadır. Atatürk’ün Ankara’ya gelişinin resmedildiği bir yağlı boya tablo, Kurtuluş Savaşı’nda kullanılan telefon santrali ve Kazım Karabekir’e Gümrü Antlaşması sırasında hediye edilen gümüş yemek takımı sergilenmektedir.
Şer’iye Encümeni Odası: Dördüncü odada Gazi Mustafa Kemal ve arkadaşlarını Meclis balkonunda gösteren bir yağlı boya tablo, Misak-ı Millî’yi temsil eden sembolleri taşıyan bir halı ve istiklal madalyaları bulunmaktadır.
İdare odası: Beşinci odada İstiklal Marşımız, Kurtuluş Savaşı’na katılan komutanların fotoğrafları, Mudanya Mütarekesi ve Lozan Barış Antlaşmaları ile ilgili belgeler sergilenmektedir. Ayrıca, Ankara’nın başkent oluşu, Cumhuriyetin ilanı, Mustafa Kemal’in Cumhurbaşkanı seçildikten sonra meclisteki konuşması ve Cumhurbaşkanı iken çekilen fotoğrafı, Mustafa Kemal’e ait baston, mavzer mühürler, Kurtuluş Savaşı’nda kullandığı dürbün, üniforma örnekleri mevcuttur.
İdare Odası: Koridorun sağındaki beşinci odada 1. ve 2. dönem milletvekillerinin fotoğrafları, istiklal madalyaları, belgeler sergilenirken, altıncı oda müze idare odasıdır.
Meclis Toplantı Salonu: İlk haliyle sergilenmektedir. Salonun ortasında Başkanlık ve Divan üyeleri kürsüsü, kürsünün arkasında eski harflerle “Hâkimiyet Milletindir” yazısı yer almaktadır.
Mescit: Müze girişinin sağındaki ilk odadır. Seccade ve Kuran rahleleri sergilenmektedir.
Reis odası: Mustafa Kemal Atatürk’ün meclisteki çalışma odasıdır. Bu odanın en seçkin eseri, millî bayramlarda sergilenen Cumhurbaşkanlığı mührüdür.
Alt kat: Fotoğrafhane, eser depoları ve sergi salonu olarak hizmet vermektedir.
Cumhuriyet Müzesi
2. TBMM binasında yer alan Cumhuriyet Müzesi 1923 yılında mimar Vedat Tek tarafından tasarlanmış ve Cumhuriyet Halk Mahfeli olarak inşa edilmiştir. Ancak 1. TBMM binası yetersiz kalınca, Atatürk’ün talimatıyla binanın işlevi değiştirilmiş ve meclis binası olarak düzenlenerek 18 Ekim 1924’te hizmete açılmıştır. Cumhuriyet Müzesi binası bodrum üzerine iki kat olarak, kesme taştan inşa edilmiştir. Pencerelerdeki kemerler, cephelerdeki çini panolar, geniş saçaklar ve Osmanlı-Selçuklu motifleriyle bezeli ahşap tavanlar “Cumhuriyet Dönemi” mimarisini yansıtmaktadır.
Cumhuriyet Müzesi 2. TBMM binası, 1924-1960 yılları arasında Atatürk ilke ve devrimlerinin gerçekleştirilmesinden, çok partili hayata geçişe kadar birçok önemli karara şahitlik etmiştir. Cumhuriyet Müzesi’nde Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk üç Cumhurbaşkanı’nın (Mustafa Kemal Atatürk, İsmet İnönü ve Celal Bayar) dönemini yansıtan olaylar, fotoğraflar, mecliste alınan kararlar, kanunlar ve cumhurbaşkanlarının kişisel eşyaları sergilenmektedir.
Bu eserler arasında en büyük ilgiyi, ayakkabı, şapka, ceket ve kravatlardan oluşan –çoğuna fotoğraflardan aşina olduğumuz- Atatürk’e ait özel eşyalar görmektedir. Ayrıca 36,5 saatte okunan “Büyük Nutuk” ve Atatürk’ün 1933 yılında 10. Yıl Nutku’nu okurken kullandığı mikrofon da, Cumhuriyet Müzesi koleksiyonun en nadide parçaları arasındadır.
1961’de meclisin yeni binasına taşınınca Cumhuriyet Müzesi binası önce Merkezi Antlaşma Teşkilatı’na (CENTO), 1979’da CENTO’nun lağvedilmesiyle de Kültür Bakanlığı’na devredilmiştir. Binanın ön tarafı Cumhuriyet Müzesi olarak düzenlenmiştir. Arka kısmı ise Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü hizmet binası olarak kullanılmaktadır.
Kurtuluş Savaşı Müzesi Nerede?
Kurtuluş Savaşı Müzesi Ankara’nın Altındağ ilçesindedir. Ulus meydanına yakınlığı nedeniyle otobüs, minibüs ve metro ile kolayca ulaşmak mümkündür. Otobüsle gidecek olanlar, Sıhhiye’den geçen araçları kullanmalılar. Metro ile gidecek olanlar, Ulus durağında indikten sonra 5 dakikalık yürüyüşle Kurtuluş Savaşı Müzesi’ne ulaşabilirler.
